Gaatjes (cariës) ontstaat als er tandplak op de tanden aanwezig is. Factoren zoals voedingsgewoonten en (fris-)drank spelen bij het ontstaan van cariës een rol. Het gaat dan niet zozeer om wat er gegeten wordt, maar vooral hoe vaak er op een dag wordt gegeten en gedronken.
Hoe ontstaat een gaatje (cariës)
Elke keer als je iets eet of drinkt, zetten bacteriën in de tandplak de suikers en koolhydraten om in zuur. Zo ontstaat een zuurstoot in de mond die het tandglazuur kan aantasten. Wanneer dit regelmatig het geval is, kan er een gaatje ontstaan. Het beginstadium van een gaatje bevindt zich aan de oppervlakte van het glazuur. Je voelt hier vaak niets van. Wanneer het cariësproces vordert, kan ook de laag onder het glazuur (tandbeen) worden aangetast. Deze laag tandbeen is veel zachter dan glazuur, de cariës kan zich hier dus sneller uitbreiden.
Hoe merk je dat je een gaatje hebt | de symptomen
| Symptoom | Uitleg |
|---|---|
| Pijn of gevoeligheid | Pijn of gevoeligheid bij het eten of drinken van warme, koude of zoete voedingsmiddelen. |
| Kleurverandering | Bruine, zwarte of witte vlekken op de tanden. |
| Gat of holte | Zichtbare putjes of gaten op het tandoppervlak. |
| Slechte adem | Voortdurende slechte adem die niet verdwijnt met poetsen. |
| Ongemak bij poetsen | Pijn of ongemak tijdens het poetsen of flossen van de tanden. |
| Zwelling of roodheid | Ontsteking of zwelling van het tandvlees rond de aangedane tand. |
Wat zijn de oorzaken van gaatjes?
| Oorzaak | Beschrijving |
|---|---|
| Suikerconsumptie | Frequent eten van suikerhoudende voedingsmiddelen en dranken bevordert de vorming van tandplak en gaatjes. |
| Onvoldoende Mondhygiëne | Onregelmatig poetsen en flossen laat tandplak achter, wat kan leiden tot gaatjes. |
| Gebrek aan Fluoride | Een tekort aan fluoride maakt tanden kwetsbaarder voor zuuraanvallen en tandbederf. |
| Langdurige Flessenvoeding | Het slapen met een fles gevuld met melk of sap kan tandbederf veroorzaken. |
| Ongezonde Eetgewoonten | Regelmatig eten van plakkerig of zuur voedsel kan de kans op gaatjes vergroten. |
| Genetische Factoren | Sommige mensen zijn genetisch vatbaarder voor tandbederf door erfelijke factoren. |
| Medische Condities | Bepaalde medische aandoeningen en medicijnen kunnen de mondgezondheid beïnvloeden en bijdragen aan gaatjes. |
Cariës (gaatjes) voorkomen
Wanneer de tandplak twee keer per dag grondig wordt verwijderd, is de kans op het ontstaan van gaatjes klein. Poets je tanden met een tandpasta dat fluoride bevat. Fluoride maakt een beschermend laagje over de tanden en kiezen, waardoor de zuren van de bacteriën het glazuur minder goed kunnen aantasten. Het is raadzaam om vanaf het eerste tandje bij kinderen al een (baby-)tandpasta te gebruiken waar fluoride is zit.
Het ontstaan van gaatjes hangt ook af van wat je op een dag eet en drink en hoe vaak. Beperk daarom het aantal eet- en drinkmomenten tot zeven keer per dag. Dat zijn bijvoorbeeld drie hoofdmaaltijden, met nog vier tussendoortjes. Je speeksel kan er op deze manier beter voor zorgen dat het minder zuur blijft in je mond.
Beperk vooral de suiker- en zuurmomenten. Suiker in koffie en thee is één keer op een dag geen probleem. Het wordt een probleem wanneer er meerdere kopjes koffie met suiker gedronken worden. Ook is het goed om te weten dat ‘light’ frisdranken of dranken met ‘zero sugar’ inderdaad geen suiker bevatten, maar ze zijn wel heel zuur.
Hoe kom je af van gaatjes
Om van een gaatje af te komen, volg je deze stappen:
- Tandartsbezoek: Maak een afspraak met een tandarts. Alleen een tandarts kan een gaatje professioneel behandelen door het te vullen.
- Vulling: De tandarts verwijdert het aangetaste tandweefsel en vult het gaatje met een geschikt vulmateriaal, zoals composiet, amalgaam of glas-ionomeer.
Kan een gaatje vanzelf weggaan?
Een gaatje kan niet vanzelf weggaan. Zodra tandbederf is begonnen, blijft het probleem bestaan en kan het zich verergeren zonder behandeling. Het kan echter in een zeer vroeg stadium worden gestopt of vertraagd met goede mondhygiëne en fluoride, wat helpt bij het herstellen van beschadigd glazuur. Maar een eenmaal gevormd gaatje moet door een tandarts worden behandeld om verdere schade te voorkomen en de tand te herstellen.
Hoe snel groeit een gaatje in tand?
De snelheid waarmee een gaatje in een tand groeit varieert, maar het kan weken tot maanden duren om merkbare schade te veroorzaken. Factoren zoals mondhygiëne, eetpatroon, en genetische aanleg spelen een rol. Gaatjes kunnen snel vorderen bij een eetpatroon met veel suiker en onvoldoende mondhygiëne.
Gaatje in je tand herkennen
Een gaatje in een tand herkennen kan beginnen met subtiele tekenen. Beginnend gaatje: Een beginnend gaatje verschijnt vaak als een witte vlek op het tandglazuur, die kan veranderen in een matte of verkleurde plek. Dit duidt op vroege tandbederf en kan vaak worden hersteld met fluoride en verbeterde mondhygiëne. Volwassen gaatje: Naarmate het gaatje zich ontwikkelt, kunnen er bruine of zwarte vlekken ontstaan en is er mogelijk een zichtbaar putje of holte op de tand.
Is een gaatje in je kies hetzelfde als een andere tand?
Een gaatje in een kies verschilt doordat kiezen grotere oppervlakken en groeven hebben, wat tandbederf moeilijker maakt om te reinigen en sneller kan verergeren. Pijn kan minder snel merkbaar zijn, maar het kan ernstige ongemakken veroorzaken bij het kauwen. Behandeling kan complexer zijn en soms een kroon vereisen.
Wat gebeurt er als je niks tegen gaatjes doet?
Als je niets aan gaatjes doet, kan het tandbederf zich verergeren. Het gaatje zal groter worden en dieper in de tand doordringen, waardoor meer tandweefsel verloren gaat. Dit kan leiden tot ernstige pijn, infecties en ontstekingen van het tandvlees en de kaak. Uiteindelijk kan de tandstructuur verzwakken, wat kan resulteren in tandverlies. Bovendien kan het niet behandelen van gaatjes leiden tot verdere gezondheidsproblemen zoals abcessen of een verspreiding van de infectie.
Behandelen (vullen) van gaatjes
Een gaatje dat zich alleen aan de oppervlakte van het glazuur bevindt, hoeft meestal niet gevuld te worden. Wanneer het lukt de kies of tand waarin dit kleine gaatje zit goed schoon te houden, kan het zichzelf weer herstellen. Als het gaatje dieper zit of al in het tandbeen zit, kan het pijnklachten geven. De oplossing is om het gaatje dan te laten vullen.
Het grootste risico van een onbehandeld gaatje, is dat de cariësbacteriën door te wortel van je kies of tand naar je kaakbot kunnen komen. Hierdoor wordt het kaakbot aangetast en dit gaat vaak gepaard met pijn. Er is dan een uitgebreidere behandeling nodig.
Video over het ontstaan van cariës
Heb je vaak gaatjes? Of wil je weten of je risico loopt op gaatjes en ze voorkomen? Maak een afspraak!
